- Château d'Aix
- Saux
- 46800 Porte du Quercy
- Tel: +33 7 61 39 85 06
- info@chateaudaix.eu
Het bezit d’Ays is gevestigd op de kruising van de koninklijke weg van Cahors over Tournon d’Agenais naar Agen en de oude weg van Orgueil naar Lauzerte. Het wordt gescheiden van het dorp Saux door een smalle vallei. De parochie Saint-André de Saux vormde samen met die van Saint-Hilaire de Troniac, een aparte eenheid die onder de Koninklijke bevoegdheden van Lauzerte viel. Deze parochies werden ten westen en zuiden omringd door de koninklijke bevoegdheden van Agen, en ten noorden en oosten door de parochies Ferrières en Coulourgues die onder het consulaat Montcuq vielen. De naam van de familie d’Ays wordt voor het eerst genoemd in 1402. Bernhard d’Ays was ridder in opleiding en coseigneur in de stad Fumel. Hij kreeg het land van de parochie van Saux geschonken. Hij trouwde in 1413 met Mascaroze de Fumel en woonde na hun huwelijk eerst in Tournon d’Agenais. Zij lieten de eerste nederzetting d’ Ays bouwen in Saux en vestigden zich er met hun kinderen.
De familie stierf uit met barones Indie d’Ays, die in 1465 trouwde met de heer Amalric de Balaguier, Seigneur de Ginolhac en Rouergue die door zijn huwelijk ook de titel Baron d'Ays de Quercy kreeg.
Barones Indie d’Ays stierf in 1481 en liet haar hele bezit na aan haar enige zoon Mathelin de Balaguier, Baron d’Ays de Quercy. Mathelin bleek een zeer slechte rentmeester en hij verloor heel veel land en goederen.
Mathelin stierf in 1523 terwijl hij zijn vrouw barones Catherine de Gautier de Savihac kinderloos en met veel schulden achterliet. Zij moest zelfs geld lenen van haar buurman om de begrafenis te kunnen betalen. De tombe van Mathelin is te vinden voor het altaar van de kerk Sint André in Saux.
In augustus 1524 hertrouwde Catherine de Gautier de Savihac met Gilibert de Gozon.
De familie de Gozon was lid van Chevaliers Hospitaliers de Saint-Jean de Jérusalem (beroemde kruisvaarders, ook bekend onder de naam Ridders van Malta) en kent een fascinerende geschiedenis.
Gilibert’s vader was Jean de Gozon, een ridder in opleiding in dienst van Gaston de Foix, Graaf van Candale die getrouwd was met infanta Catherine de Navarre, de dochter van Gaston IV de Koning van Navarre. Door bemoeienis van Koning Lodewijk XII trouwde Anne de Foix, de dochter van de graaf van Candale, met Koning Vladislas II van Bohemen en Hongarije. Anne nam haar hofdame Isabelle d’Holhète de Navarre en haar man Jean de Gozon, mee naar Hongarije waar Jean Grootmeester van de koninklijke familie werd. De Gozon’s kinderen, Gilibert (1502), Anne (1504) en hun tweede zoon Imre (1506) werden in Hongarije geboren. Jean de Gozon stierf in februari 1506 in Buda en zijn vrouw in september van datzelfde jaar bij de geboorte van haar zoon Imre. De twee broers werden in 1510, voordat de Turken Hongarije bezetten door hun oom Baron de Mélac, een belangrijke tak van de familie de Gozon, teruggehaald naar Frankrijk. Het zusje Anne bleef als peetkind van Anne de Foix in Hongarije om daar uitgehuwelijkt te worden. Gilibert verbleef een tijd op het kasteel van Mélac waar hij in gevecht was met zijn neef over de rechten van de heerschappij van Sint Victor van Rouergue, waarvan het eigendom oorspronkelijk van zijn vader was. Imre stierf op 17-jarige leeftijd op het kasteel d’Ays.
Zoals eerder vermeld trouwde Gilibert de Gozon in 1524 met barones Catherine de Gautier de Savihac, weduwe van Mathelin de Balaguier en ontving de titel Baron d’Ays van Quercy. Het echtpaar vestigde zich op het kasteel d’Ays in Saux. Na de dood van zijn vrouw in 1527 trouwde hij op 17 augustus 1533 met Charlotte de Tardieu, dochter van edelman Jean de Tardieu en edelvrouwe Françoise de Saint-Marin, woonachtig op het kasteel van Noals, dichtbij Lauzerte. Gilibert de Gozon had ondanks de hebzucht van zijn beschermers iets overgehouden van zijn erfenis. Hij probeerde met dit restant de rechten van adel en het verloren bezit terug te kopen, welke verloren waren gegaan tijdens het beheer van Mathelin de Balaguier, de eerste man van Catherine. Gilibert bouwde een nieuw hoofdgebouw aan het bestaande kasteel d’Ays. Zij kregen zes kinderen. Gilibert stierf in 1557.
Zijn oudste zoon, Charles de Gozon, Baron d’Ays de Quercy, de la Bastide-Marnhac, Lapeyrière et Lamothe, trouwde met Foy de Castanié. Zij kregen ook zes kinderen.
De oudste, Charles de Gozon, Baron d’Ays de Quercy, de la Bastide-Marnhac, Lapeyrière et Lamothe, trouwde op 4 februari 1627 met Marie de Gaulejac. Zij kregen vier kinderen.
De oudste, François de Gozon, Seigneur d’Ays, Saux et Fargues, trouwde op 26 mei 1663 met Jeanne de Giscard. Zij kregen 7 kinderen.
De oudste Jean de Gozon, Seigneur d’Ays, Saux et Fargues, trouwde op 5 mei 1701 met Agnès de Vidal de Lapise. Zij kregen 1 kind.
Pierre de Gozon, Seigneur d ‘Ays, Saux et Fargues, was ridder van Saint-Louis en commandant van het bataljon van het regiment Bourbonais. Hij trouwde op 10 juni 1778 met Magdelene de Montagut. Zij kregen 2 kinderen.
Hun kinderen heetten Marianne de Gozon en Dieudonné de Gozon (1780). Hij werd burgermeester van Saux en was lid van de Kamer van Afgevaardigden in Parijs. Hij trouwde op 26 juni 1851 met Rosalie Euphrasie Defaure de Montmiror.
Zijn erfgenaam Pierre Alfred de Gozon schonk op 26 juli 1886 een deel van zijn bezit van Château d’Ays aan de in Napels geboren mejuffrouw Marguerite de Toucheboeuf-Clermont, die woonachtig was in Parijs. Verder is er niets bekend over een eventueel huwelijk of kinderen van Pierre Alfred de Gozon. Hij stierf in 1889.
Op 30 mei 1889 kregen mevouw Magdeleine de Gozon en haar man Jean Juyot de Gamy uit de nalatenschap van Pierre Alfred de Gozon het restant van Château d’Ays in hun bezit.
Madame Magdeleine de Gozon en haar echtgenoot, meneer Jean Juyot de Gamy woonden op Château d’Ays en verkochten het in 1901 aan graaf Charles de Royère (1860-1944, chevalier de la légion d’honneur) en zijn vrouw Joanna Elvire Marie-Thérèse Toucheboeuf Fleurcourt, gravin van Clermont (1871-1959).
Hiermee verloor de familie de Gozon na bijna vier eeuwen het bezit van Château d’Ays. Charles de Royère en zijn vrouw Marie-Thérèse de Clermont kochten ook het deel van Marguerite de Toucheboeuf–Clermont, die op dat moment in Montréal (Canada) woonachtig is, De graaf en gravin kregen 8 kinderen: Marguerite (1894-1986) gehuwd met Geoffroy du Bois de Beauchesne; Guy (1895-1953) gehuwd op 22 april 1924 met Marie-Antoinette de Boysson (1902-1995) met 1 kind; Louise (1898-1917); Xavier (1899-1977) gehuwd op 22 april 1924 met Marguerite de Boysson (1904-1990) 3 kinderen; Jacqueline (1900-?); Marie-Christine (1903-1998) gehuwd met Paul Sonier de Lubac, zes kinderen; Paule (1904-1993) gehuwd op 30 augustus 1926 met Pierre du Fayet de La Tour (1901-1990) en Jean de Royère stierf tijdens de oorlog (1907-1940) gehuwd op 1 januari 1932 met Colette Castillon du Perron (1909-1999). De familie de Royère gebruikte het kasteel als vakantieverblijf. De beheerder, de heer Henri Bosc (1863) bewoonde het kasteel samen met het personeel.
De graaf en gravin verkochten Château d’Ays op 14 mei 1921 aan Jean François Méjean, geboren op 19 januari 1863. Hij was in 1888 getrouwd met Rosalie Philomène Pantel die geboren was op 25 september 1866. Tijdens hun verblijf veranderde de naam van het kasteel in Château d’Aix. Zij kregen 7 kinderen. Op 26 januari 1934 werd de erfenis over de kinderen verdeeld. Ieder kreeg een stuk land, een huis, gebouwen en zonodig een financiële tegemoetkoming.
Marie Marthe Méjean geboren op 19 december 1889 en gehuwd met Jean Baptiste Durand, kregen Le Mas (heden genaamd: la Guillaumière) in Saux. Joseph Méjean geboren op 23 maart 1891, kreeg Le Pech in Saux. ‘Louis’ Emile Méjean geboren 15 mei 1893, kreeg Caillon in Vire, kanton Puy l’Eveque. ‘Emile’ Adrien Méjean geboren 15 mei 1901 was vrijgezel en bleef woonachtig op Château d’Aix. Anne Julia Méjean geboren op 25 december 1906 en later gehuwd met Elié Pouchet, kreeg Les Moustans in Sint Matré.
Raymond Eugène Méjean geboren op 19 oktober 1904, kreeg het kasteel (zie hieronder) met omliggende landerijen maar met de plicht zorg te dragen voor zijn ouders en zijn broer Emile, die allen op het kasteel mochten blijven wonen. Raymond Méjean trouwde op 31 januari 1934 met Yvette Marguerite Jambon (aka Chambon), geboren op 13 juni 1914. Zij kregen twee kinderen, een dochter Marie Thérése Aimée Méjean, geboren op 2 april 1935 en een zoon Jacques Claude Henri Méjean, geboren op 2 mei 1943. Op 4 februari 1966 kreeg zij het kasteel met de verplichting zorg te dragen voor haar inwonende ouders en oom Emile Méjean.
Marie Thérése Méjean trouwde op 29 juni 1957 met Jean Louis Vigouroux, geboren op 6 september 1932. Zij kregen drie kinderen Dominque (geboren op 27 april 1958 en gehuwd met Fedyszyn), Joël (19 juli 1960) en Jean-Luc (17 april 1963). Marie Thérése Vigouroux-Méjean verkocht het kasteel in 1973 met omliggende grond en Maison du Parc, maar zonder alle landerijen, aan Jacques Loison en ging met haar gezin, haar ouders en haar oom Emile in de ernaast gelegen nieuw gebouwde boerderij wonen. Zij stierf op 23 december 1974.
Joël Pascal Michel Vigouroux kreeg op 27 augustus 1983 als erfdeel de boerderij en landerijen toegewezen met de plicht zorg te dragen voor zijn grootmoeder Yvette Jambon (gestorven op 2 augustus 2002) en zijn oudoom Emile Méjean (gestorven in 1990). Hij heeft een relatie met Betty Grandjean en runt met haar de wijnboerderij Château d’Aix.
Zoals eerder vermeld kocht de heer Jacques Loison in 1973 het kasteel met omliggende grond en het Maison du Parc, maar zonder het bouwland en de boerderij. Hij probeerde het kasteel gedeeltelijk in haar oude glorie te herstellen. In 1990 verkocht hij Maison du Parc aan zijn neef die het een jaar later verkocht aan de engelse echtpaar Michael en Jane Davis.
De heer Jacques Loison stierf op 27 juni 2002 en ligt begraven op het kerkhof van Saux. Hij liet het kasteel na aan zijn vijfde vrouw, Evelyne Matet en zijn dochter uit zijn eerste huwelijk, Aude Loison, echtgenoot van Eric Dehors.
In augustus 2005 kwam het kasteel in Nederlandse handen. Het werd gekocht door een BV genaamd SCI d'Ays. In augustus 2006 kochten zij tevens het Maison du Parc erbij. Blandien Jonker en Sander Kocken, de eigenaren van de SCI d'Ays, voorzagen het kasteel van alle moderne gemakken en verhuurden het als groepsaccommodatie. Sindsdien is het kasteel het centrum van veel festiviteiten, zoals trouwerijen, voorstellingen, workshops, tentoonstellingen, masterclasses etcetera.
In januari 2021 is het pand overgenomen door het Frans-Duitse echtpaar Hugues en Steffi Dryander die het Domaine d'Aix in de geest van hun voorgangers levend blijven houden.
Sources
Private documents, Joel Vigouroux
Le Domaine rural des Seigneurs d'Ays, Bulletin de la Société des études littéraires, scientifiques et artistiques du Lot , Tome XCII, avril-septembre1971